Nú geta jólin komið í alvöru - Atvinnumál kvenna

Við versluðum yfirleitt mandarínur þegar aðventan læddist í garð, ég og hann afi minn, meðan ég var enn barn að aldri. Keyptum snúð með bleikum glassúr og smurðum smjeri á trýnið á kettinum. Hlógum þegar dýrið sleikti út úr, hlustuðum andaktug á upplestur ljóða af lúnum kassettum og svo tók afi minn nokkur vel valin lög á gamla píanóið, iðulega frumsamin verk sem ég er löngu búin að gleyma. En lögin hans voru falleg. Kveiktum á kertum meðan við horfðumst hátíðleg í augu, gamall maður með lúnar hendur og forvitið barnabarnið sem fékk iðulega súkkulaðimola í skóinn.

Hann var fallegur maður, hann afi minn og hafði þann fágæta eiginleika að geta töfrað fram fjársjóð úr hverri krónu, sem hann vandlega velti milli handa sér. Láglaunamaður, stoltur af lögregluhúfunni og ferlinum sem hann hóf sem ungur maður í umferðargæslu og lauk með sæmd við eftirlaunamarkið.

Hann afi minn átti ekki margar krónurnar en hann fór vel með þær allar og nýtti til þess að festa kaup á bókasafnskorti, sundlaugamiðum og bensíni á gamla skrjóðinn sem hann fyllti á tyllidögum og dreif alla leið upp í Bláfjöll. Snjóþotan lúrði iðulega í aftursætinu meðan forvitin barnsaugun hvíldu á veginum og fylgdust með íslensku húsdýrunum sem jórtruðu rólyndislega rétt við vegakantinn og vörpuðu þjóðsagnarkenndum ljóma á hrjóstruga náttúruna. 

Í þá daga voru engin afþreyingartæki til sem fest voru við framsæti bifreiða, engar þrívíðar teiknimyndir voru komnar á markað og tölvuleikir voru enn fjarlæg framtíðarsýn. Þess í stað sagði afi mér sögur á leið okkar og sjálft nartaði ég í rauðan Opal og hló, spurul og ræðin, barn sem naut samvista við gamlan mann sem virtist hafa allan tímann í veröldinni til að skeggræða og snurfusa heimsmyndina, snyrta ásjónu hugtaka á borð við árstíðir og hegðun mannfólksins.

Hann afi minn átti fáar krónur aflögu þegar ég kom í heiminn, þess vegna samdi hann fyrir mig ljóð.

Ég hugsa stundum til afa míns þegar skammdegið hvolfist yfir. Ber aðferðafræði gamla mannsins saman við gnægtir nútímans og velti fyrir mér lystisemdum þeim sem í boði eru fyrir lítil börn í upphafi aðventunnar, gleðinni sem færðist yfir lítið andlit sem ljómaði þegar jólasveinarnir voru settir út í gluggann í Rammagerðinni og ber saman við dýrðina sem í boði er fyrir börn og kosta svo margar krónur, gnægtaborð og freistingar sem erfitt er að standast og laða að; lokka lítil börn sem horfa biðjandi augum á vansvefta foreldra sem velta, líkt og afi minn, hverri krónu milli handa sér í þeirri þungu dýrtíð sem hátíðirnar fela í sér.

Minningarnar streymdu fram nú um helgina, þar sem ég sat með litla drengnum mínum og hló að ákefð þriggja ára barnsins þegar hann komst í piparkökuskálina, gleðinni sem fylgdi því að fara í grettukeppni og svo þeirri tilbreytingu sem fólgin var í að tölta út í nýfallinn snjóinn með stígvélin ein að vopni og flissa svo bergmálaði milli húsa á Reykjavík 108.

Fyrr þá um daginn hafði vinkona mín slegið á þráðinn og spurt mig hvort leið mín lægi ekki örugglega í IKEA, svo barnið gæti setið fyrir á ljósmynd með jólasveininum. En bensíndroparnir voru ekki margir, klinkið í krukkunni var orðið ískyggilega magurt og þrátt fyrir fögur loforð um hreindýr í Elliðaárdalnum, sá ég ekki fram á að geta kostað ferðina sem eflaust  hefði útheimt einhverjar krónur.

Útskýrði þolinmóð fyrir bestu vinkonu minni, sem gekk gott eitt til með ábendingum sínum, að „minimalískt“ heimilishald okkar mæðgina samanstæði af hlátrasköllum, piparkökum í skál og stöku kakóglasi yfir fyrsta kerti aðventunnar, sem ber heitið Spádómakertið og minnir á fyrirheit spámanna Gamla Testamentsins, sem sagt höfðu fyrir um komu frelsarans.

Ítrekaði fyrir sjálfri mér að þó ég geti seint talist sannkristin, þykir mér sem boðskapur aðventunnar, sem merkir komu Drottins, tapist oft í verslunargleði desembermánaðar og að útgjöldin keyri oft fram úr hófi og geti hæglega slökkt bros lítilla barna á helgasta tíma ársins, ef varlega er ekki farið.

Fannst ég eilítið forpokuð þegar ég afhýddi mandarínur og rétti drengnum mínum sem brosti, þverneitaði með öllu að freista drengsins frekar með gylliboðum um rándýrt ferðalag í eitthvað af kvikmyndahúsum borgarinnar. Sagði systur minni í hálfum hljóðum að ég hefði ekki í hyggju að gefa í skóinn fyrr en á næsta ári og viðurkenndi að lokum að allt jólaskrautið er síðan í fyrra.

Það var sem ég heyrði enduróm af hugsjónum afa míns, þegar hún systir mín skellti upp úr og sagði mér að börnin hennar tvö hefðu fengið ansi stopult í skóinn undanfarin ár. Að sjálft lífsgæðakapphlaupið lifði í formi auglýsinga, en að ástin yrði hvorki keypt né seld.

Hún sagði mér að raunveruleg gæði væru fólgin í fegurð nándar og að ríkulegasta gjöf ástvina væri einlæg viðurkenning á mikilvægi nærveru þeirra sem næst okkur standa. Litli drengurinn minn, sem enn hefur ekki að fullu lært að tala, virtist vera að taka undir orð hennar þegar hann tók út úr sér snudduna þegar símtalinu lauk og kyssti mig á kinnina.

Hugsi á svip velti ég fyrir mér þeim verðmætum sem krepputíðin felur í sér, þeim andlega vísdóm sem erfiðir tímar geta falið í sér ef rétt er á spilum haldið og viðhorf okkar til kærleika helst ósnortið, þrátt fyrir ógreidda reikninga. Því kraftaverki sem vonin felur í sér og svo þeirri staðreynd að öll él styttir upp um síðir.

Seinna það sama kvöld lagði ég upp í ferðalag á veraldarvefnum sem fólst í heimildaöflun um sjálfa aðventuna. Ég staðnæmdist á Vísindavefnum og fann þar fallega grein sem ber heitið „Hvað heita kertin fjögur á aðventukransinum?“ en þar er þessa fallegu sögu, sem er þýsk að uppruna, að finna. Orðin eru viðeigandi, þau eru falleg áminning um eðli ástar og kölluðu fram einlægt bros á andliti mínu, þegar upp fyrir mér rann að orðin fanga raunverulegan anda jólanna í hnotskurn:

Það var búið að kveikja á öllum fjórum kertunum á aðventukransinum. Í kringum þau ríkti þögn. Ef einhver hefði verið nálægur þá hefði hann heyrt kertin tala saman.

Fyrsta kertið andvarpaði og sagði: „Ég er friðarkerti. Ljós mitt lýsir en fólkið býr ekki í friði hvert við annað. Fólkinu er alveg sama um mig!“ Ljósið á fyrsta kertinu varð minna og minna þangað til það slokknaði alveg.

Annað kertið flökti og sagði: „Ég heiti trú. En ég er alveg óþarfi. Fólkinu er alveg sama um Guð, það vill ekkert af honum vita. Það hefur engan tilgang að það sé ljós á mér.“ Krafturinn í kertinu sem nefndi sig trú var þrotinn. Lítill trekkur dugði til. Ljósið slokknaði.

Með lágri, dapurri röddu tók þriðja kertið til máls: „Ég heiti kærleikur. En ég hef enga orku til þess að láta ljós mitt skína. Fólkið er búið að ýta mér til hliðar. Það sér bara sig sjálft og ekki náungann sem þarf á kærleikanum að halda.“ Að þessum orðum mæltum slokknaði á þriðja kertinu.

Lítið barn kom inn í herbergið þar sem aðventukransinn stóð á borðinu. Með tárin í augunum sagði það: „Mér finnst ekki gaman þegar það er slökkt á ykkur.“

Þá svaraði fjórða kertið: „Ekki vera hrætt, kæra barn. Meðan ljós er á mér getum við kveikt á hinum kertunum. Ég heiti von.“ Það var gleðisvipur á andliti barnsins þegar það notaði ljósið af vonarkertinu til þess að kveikja á kærleikskertinu, trúarkertinu og friðarkertinu. Að því loknu sagði barnið eins og við sjálft sig: „Nú geta jólin komið í alvöru.“

-          Höfundur óþekktur, þýsk þjóðsaga í þýðingu Péturs Þorsteins Björgvinssonar